Wpływ ćwiczeń wibracyjnych lub intensywnych ćwiczeń na skakance na osteoporozę u kobiet po menopauzie

Ważnym elementem terapeutycznym w osteoporozie jest aktywność fizyczna, mająca pozytywny wpływ na siłę mięśni, równowagę i gęstość mineralną kości (bone mineral density, BMD). Dla tych, którzy nie mogą wykonywać intensywnych ćwiczeń oraz nie chcą/ nie mogą korzystać z farmakoterapii, z pomocą mogą przyjść wibracje całego ciała (whole-body vibration, WBV), forma wibroterapii. Są bowiem łatwym do zastosowania zamiennikiem aktywności fizycznej w wielu aspektach. Wcześniejsze badania sugerują, że WBV mogą zmniejszać ryzyko upadków, tak niebezpieczne w osteoporozie, poprzez poprawę parametrów nerwowo-mięśniowych. Dlatego naukowcy z Uniwersytetu Stambulskiego zbadali skuteczność WBV w porównaniu do intensywnych ćwiczeń na skakance na BMD, markery obrotu kostnego, ruchomość i jakość życia osteoporotycznych kobiet po menopauzie. 

• Po 6-miesięcznej wibroterapii istotnemu zwiększeniu uległa BMD lędźwiowego odcinka kręgosłupa (L2-L4; +1,3%) oraz szyjki kości udowej (+5,0%). Intensywne ćwiczenia nie wywołały istotnych zmian.
• Jakość życia oraz objawy depresji uległy poprawie zarówno po wibroterapii (-28,2%, -41,9%, odpowiednio), jak i po intensywnych ćwiczeniach (-29,5%, -5,5%, odpowiednio).
• Poprawie po wibroterapii (-16,5%), jak i po intensywnych ćwiczeniach (-7,0%), uległa również mobilność mierzona czasem wykonania testu TUG.

Opracowano na podstawie:

Effects of whole-body vibration and high impact exercises on the bone metabolism and functional mobility in postmenopausal women. Sen EI, Esmaeilzadeh S, Eskiyurt N. J Bone Miner Metab. 2020 May;38(3):392-404.

Badana populacja

Do badania zakwalifikowano 58 z 235 kobiet po menopauzie w wieku 40-65 lat, stosując odpowiednie kryteria kwalifikujące oraz wykluczające.

Procedura badania

Badanie trwało 6 miesięcy i miało charakter randomizowany oraz kontrolowany. Kobiety losowo przydzielono do 3 grup:

1. WBV = ćwiczenia wstępne + WBV (n=19),
2. ćwiczenia intensywne = ćwiczenia wstępne + ćwiczenia na skakance (n=19),
3. grupa kontrolna = brak ćwiczeń (n=20).

Grupy ćwiczeniowe wykonywały 3 sesje ćwiczeń tygodniowo (1 dziennie) trwające po 20-60 minut każda, przez 24 tygodnie. W kolejnych tygodniach zwiększano intensywność ćwiczeń. Każda sesja rozpoczynała się 20-40-minutowymi ćwiczeniami wstępnymi, po czym następowały ćwiczenia WBV lub ćwiczenia o dużej intensywności. Ćwiczenia wstępne miały charakter rozgrzewkowy, np.: jazda na rowerze, stepowanie, postawy i rozciągania. Ćwiczenia o dużej intensywności polegały na dwunożnych pionowych skokach na skakance.

Gęstość mineralną kości (BMD) mierzono metodą absorpcjometrii podwójnej energii promieniowania rentgenowskiego (dual energy x-ray absorptiometry, DXA). Mierzono także poziom osteokalcyny (OC) i telopeptydu C-końcowego kolagenu typu I (CTX) w surowicy. Mobilność oceniano za pomocą testu wstań i idź (Timed Up and Go, TUG). Badano również wskaźnik upadków – za pomocą posturografii statycznej. Oceniano na końcu jakość życia związaną ze zdrowiem i objawy depresyjne.

Wykorzystanie wibracji w badaniu

Stosowano platformę wibracyjną Power Plate pro5 (Performance Health Systems, USA) i wibracje o częstotliwości 30-35 Hz oraz amplitudzie 2-4 mm. Wibracji dostarczano w 5 wybranych pozycjach statycznych. Początkowo stosowano niższe parametry wibracji (od 30 Hz, 2 mm, 1 seria w czasie 30 s), które stopniowo zwiększano (do 35 Hz, 4 mm, 2 serie po 5 min). 

Wyniki

Po 6-miesięcznej wibroterapii istotnemu zwiększeniu, w porównaniu do grupy kontrolnej, uległa BMD lędźwiowego odcinka kręgosłupa (L2-L4; +1,3%, p=0,005) oraz szyjki kości udowej (+5,0%, p=0,003). Intensywne ćwiczenia nie przyniosły takiego efektu – nie wywołały istotnych zmian. Analizując odcinek L1-L4 i całe biodro, BMD nie uległa zmianie w żadnej z grup ćwiczeniowych w porównaniu z kontrolą.

Korzystnemu obniżeniu pod wpływem WBV (-28,2%, p<0,001) oraz intensywnych ćwiczeń (-29,5%, p<0,001) uległy wyniki ankiety oceniającej jakości życia. Podobnie w przypadku poziomu depresji, korzystne obniżenie obserwowano zarówno po WBV (-41,9%, p<0,001), jak i po intensywnych ćwiczeniach (-5,5%, p<0,001). Wyniki tych ankiet nie różniły się istotnie statystycznie między grupami ćwiczeniowymi.

Test TUG badane kobiety wykonywały znacznie szybciej, zarówno po wibroterapii (-16,5%, p<0,001), jak i po ćwiczeniach intensywnych (-7,0%, p=0,008) w porównaniu z grupą kontrolną. Natomiast nie zaobserwowano istotnych zmian w wynikach wskaźnika upadku.

Komentarz

6-miesięczna wibroterapia spowodowała istotny wzrost wartości BMD szyjki kości udowej i kręgosłupa w odcinku L2-L4 u kobiet po menopauzie, przy czym intensywne ćwiczenia na skakance nie przyniosły pożądanego efektu. Ponadto, zarówno WBV, jak i ćwiczenia na skakance poprawiły sprawność funkcjonalną, jakość życia i objawy depresyjne tych kobiet.

Autorzy prezentowanego badania konkludują, że aby ustalić, czy ćwiczenia WBV lub o dużej intensywności wystarczą jako samodzielne metody zapobiegania lub leczenia strat masy kostnej czy wzrostu ryzyka upadków, potrzebne są dalsze badania z większą liczbą uczestników i z dłuższym okresem obserwacji.

Więcej w: