Wibroterapia w połączeniu z manualnym drenażem limfatycznym jest skuteczną metodą redukcji obwodów nóg pacjentów chorych na lipodemię. Wpływa to pozytywnie  na jakość życia i zdrowie pacjentów.

Manualny drenaż limfatyczny to stymulowanie powierzchniowych naczyń limfatycznych do usuwania nadmiaru płynu śródmiąższowego. Układ limfatyczny może być stymulowany na różne sposoby. Jednym z nich może być wibroterapia.

Celem badania było określenie wpływu wibroterapii o niskiej częstotliwości na redukcję obwodów ciała u kobiet chorujących na lipodemię. W wyniku terapii drenażu limfatycznego połączonego z wibroterapią:

• Nastąpiła zwiększona redukcja obwodów nóg od 0,6 do 2,6 cm w porównaniu z grupą leczoną tylko za pomocą manualnego drenażu limfatycznego (od 0,2 do 0,6). 
• Poprawiła się jakość życia o 23% między innymi w zakresie sprawności fizycznej, nastroju badanych, zdolności odprężenia się.
• Pacjentki poddawane zabiegom wibroterapii i drenażowi limfatycznego były znacznie bardziej zadowolone z efektu terapii.

Opracowano na podstawie:

Schneider R., 2018. Low-frequency vibrotherapy considerably improves the effectiveness of manual lymphatic drainage (MLD) in patients with lipedema: A two-armed, randomized, controlled pragmatic trial. Physiother Theory Pract: 1–8.

Badana populacja

W badaniu wzięło udział 31 kobiet chorujących na lipodemię średnio przez 12,5 lat.  Lekarz flebolog (specjalista zajmujący się diagnozowaniem i leczeniem chorób żył) przeprowadził rekrutację pacjentów do badania. Warunkiem włączenia było drugie stadium chorobowe (powierzchnia skóry jest nierówna – przypominająca pikowany materac, a struktura tkanki tłuszczowej gruboguzkowa). Spośród 30 pacjentek, 16 stosowało codziennie opatrunki uciskowe, trwające od 3 do 24 godzin. Siedemnaście kobiet korzystało z systematycznego leczenia, które trwało 3-26 lat. Średni wiek badanych wynosił 53,2 lat (przedział od 23 do 75 lat). Średnia masa ciała wynosiła 91,2 kg. Większość kobiet zgłaszała objawy związane z bólem kończyn lub wykazywało oznaki upośledzenia elastyczności kończyn. U części pacjentek skóra wykazywała oznaki zaburzeń (np. przebarwienia i hiperplazja). 

Procedura badawcza

Badanie było powtarzalne, randomizowane, kontrolowane przeprowadzone w dwóch grupach. W jednej z grup stosowano manualny drenaż limfatyczny, w drugiej manualny drenaż limfatyczny połączony z wibroterapią. Całość terapii obejmowała dwa zabiegi w tygodniu, przez trzy tygodnie dla pacjenta. Po ostatnim zabiegu przeprowadzono pomiary, aby określić wynik terapii. Manualny drenaż limfatyczny trwający 30 minut to terapia polegająca na powolnych, delikatnych, obrotowych, „pompowanych” i „wyciskających” ruchach dłoni rozciągających skórę dotkniętych obszarów w kierunkach dośrodkowych i umożliwiających jej powrót do normalnej pozycji.

Oceny rozmiaru lipodemii wykonano za pomocą pomiarów kończyn dolnych. Pomiar wykonywano obustronnie w pozycji leżącej w czterech miejscach: przodostopia, stawy skokowe, łydki (sześć cali powyżej stawu skokowego) i uda (sześć cali powyżej stawu kolanowego). U jednej pacjentki wykazującej oznaki lipodemii kończyn górnych obwód mierzono w następujących miejscach (obustronnie): dłonie, stawy nadgarstkowe, przedramienia (sześć cali powyżej stawu nadgarstkowego) oraz  ramienia (sześć cali powyżej zgięcia łokciowego). Pomiary obustronne zostały uśrednione w celu uzyskania średniego obwodu dla każdego miejsca.

Do oceny jakości życia wykorzystano kwestionariusz „Jakość życia w chorobach przewlekłych” (Quality of Life with Chronic Disease), który mierzy jakość życia doświadczanego przez pacjentów z chorobami przewlekłymi na poziomie fizycznym, emocjonalnym i społecznym, z uwzględnieniem subiektywnego stanu zdrowia i zdolności do działania. Za jego pomocą oceniono cztery wymiary: wydajność fizyczna, zdolność do relaksu (pozytywny i negatywny nastrój), zdolność do komunikowania się oraz poczucie przynależności. Każdy element składa się z 5-punktowej skali Likerta z określeniami takimi jak: bardzo zły, zły, umiarkowany, dobry i bardzo dobry.

Przed rozpoczęciem leczenia, pacjenci byli proszeni o subiektywną ocenę stopnia, w jakim objawy ulegną poprawie wraz z leczeniem. Zostały one przedstawione z pięcioma samodzielnymi skalami pomiarowymi które oceniają: uszkodzenia ciała, fizyczną jakość życia, dobre samopoczucie, stres związany z objawami choroby. Ponadto, badane zostały poproszone o ocenę oczekiwanej skuteczności terapii. Każdy element składa się z 4-punktowej skali Likerta z określeniami takimi jak: w ogóle, prawie, trochę i bardzo niewiele. Na zakończenie badania kobiety wykonały tą sama ocenę.

Wykorzystanie wibroterapii w badaniu

Kobiety były umieszczone na stole przenoszącym wibracje o częstotliwości 15 Hz, które były automatycznie zwiększane w odstępach 3-minutowych do maksymalnie 42 Hz. Przed rozpoczęciem sesji pacjentki były poproszone o wypicie 300 ml wody stołowej w celu ułatwienia przemiany materii.

Wyniki badań

Pacjentki z grupy manualnego drenażu limfatycznego wykazały silniejsze oczekiwania dotyczące wyniku terapeutycznego niż pacjentki z grupy terapii  skojarzonej (manualny drenaż limfatyczny plus wibroterapia). W tej grupie średnia ocena wynosiła 13,6 podczas gdy w grupie z terapią skojarzoną 12,2. Różnica pomiędzy grupami była niewielka do średniej (d = 0,4), ale mieściła się w 95% ujemnych granicach CI (Confidence Interval – przedział ufności). Po terapii, średni wynik w grupie manualnego drenażu limfatycznego (MLD) spadł do 12,3, podczas gdy średnia w grupie terapii skojarzonej wzrosła do 16,8. Różnica ta była bardzo duża (d = 1.8; 95% CI: 1.2 < d < 2.3) i wskazywała, że pacjentki poddawane leczeniu skojarzonemu (manualny drenaż limfatyczny plus wibroterapia) były znacznie bardziej zadowolone z wyniku leczenia.

Wielkości lipodemii po leczeniu było znacznie mniejsze w grupie gdzie stosowano manualny drenaż limfatyczny. W tej grupie zmiany obwodów wahały się od 0,2 do 0,6 cm, a w grupie z manualnego drenażu limfatycznego połączonego z wibroterapią od 0,6 do 2,6 cm. 

Dla zmniejszenia obwodu przodostopia efekt wynosił d = 1,1 (95% CI: 0,5 < d < 1,6). Efekt redukcji stawów skokowych wyniósł d = 1,2 (95% CI: 0,6 < d < 1,7), łydek d = 1,7 (95% CI: 1,1 < d < 2,3). Największy efekt można było zauważyć w zmniejszeniu lipodemii w obrębie ud (d = 95% CI: 2,3; 1,6 < d < 2,9). Wielkość tego efektu była o  99% większa w grupie terapii skojarzonej (manualny drenaż limfatyczny plus wibroterapia) nad leczeniem manualnym drenażem limfatyczny. Analizy obejmujące całą grupę pacjentek z udziałem kobiety cierpiącej na lipodemię kończyn górnych dały zasadniczo takie same wyniki (przodostopie/ręce: d = 1,1; stawy skokowe/stawy nadgarstkowe: d = 1,2; łydki/przedramiona: d = 1,4; uda/ramię d = 2,3). Pacjentki poddające się leczeniu skojarzonemu odniosły większe korzyści niż pacjentki otrzymujące tylko manualny drenaż limfatyczny (MLD).   Jakość życia poprawiła się o 8% w grupie MLD i o 23% w grupie otrzymującej terapię skojarzoną. 

Komentarz

Lipodemia to przewlekła i postępującą chorobą charakteryzującą się nieproporcjonalnym, symetrycznym obrzękiem podskórnej tkanki tłuszczowej w dolnych, i w mniejszym stopniu, w górnych kończynach, głównie u kobiet. Choroba jest często bolesna, a pozostawienie jej bez leczenia może spowodować wiele wtórnych problemów zdrowotnych (np. upośledzenie sprawności ruchowej). Zarówno etiologia, jak i częstość występowania są w dużej mierze nieznane. Lipodemia rozwija się we wczesnym okresie dojrzewania i powiązana jest z dziedzicznymi zaburzeniami hormonalnymi. Lipodemia powstaje w wyniku działania tkanki tłuszczowej, która powoduje nadmierną kompresję powierzchniowych zbiorczych naczyń limfatycznych. Stan ten pogarsza się wraz z upływem czasu, ponieważ utrzymujące się obciążenie układu limfatycznego powoduje dalsze pogorszenie funkcjonalności i ewentualnie pogorszenie struktury. Leczenie ma na celu zmniejszenie obrzęków, wielkości złagodzenie bólu i nadwrażliwości oraz zwiększenie mobilności.

zaburzeniami hormonalnymi. Lipodemia powstaje w wyniku działania tkanki tłuszczowej, która powoduje nadmierną kompresję powierzchniowych zbiorczych naczyń limfatycznych. Stan ten pogarsza się wraz z upływem czasu, ponieważ utrzymujące się obciążenie układu limfatycznego powoduje dalsze pogorszenie funkcjonalności i ewentualnie pogorszenie struktury. Leczenie ma na celu zmniejszenie obrzęków, wielkości złagodzenie bólu i nadwrażliwości oraz zwiększenie mobilności.

Leczenie lipodemii to kompleksowa fizjoterapia udrażniająca. Głównymi efektami leczenia jest redukcja obrzęku, wzrost drenażu limfatycznego w obszarach zagęszczonych, zmniejszenie problemów skórnych, poprawa stanu funkcjonalnego, oraz poprawa jakości życia. 

Klasyczna forma terapii – manualny drenaż limfatyczny przyniósł nieznaczną poprawę. Średnia wielkość efektu redukcji lipodemii wynosiła 0,1. Jednak kobiety w tym badaniu miały dość długą historię choroby i wykazywały różne oznaki nasilenia objawów. Z tego punktu widzenia zaobserwowane wyniki są zgodne z ogólnym doświadczeniem klinicznym i empirycznymi dowodami, dotyczącymi skuteczności manualnego drenażu limfatycznego u kobiet z długą historią medyczną lipodemii. Zmiany obserwowane u pacjentek otrzymujących typowe leczenie skojarzone z wibroterapią były zdecydowanie lepsze zarówno ze statystycznego, jak i klinicznego punktu widzenia, pomimo krótkiego czasu terapii. Terapia wibracyjna wywarła pozytywny wpływ na układ limfatyczny, co potwierdza obserwacja kliniczna. U wszystkich kobiet po każdym z sześciu zabiegów pojawiła się silna potrzeba oddawania moczu i taka sytuacja utrzymywała się przez następne 24 godziny, wskazując na zwiększone wydalanie płynów. Badanie przeprowadzone w celu porównania wyników dwóch form terapii pokazuje, że powszechnie akceptowany standard leczenia – manualny drenaż limfatyczny, może być znacznie ulepszony przez włączenie wibroterapii nawet u pacjentów z długą historią choroby i w bardzo krótkiej liczbie zabiegów. Dalsze badania w tym zakresie powinny się skupić na lepszym poznaniu mechanizmu działania wibroterapii. W tym celu należałoby zastosować dodatkowa diagnostykę tj. techniki obrazowania tkanek miękkich – rezonans magnetyczny, tomografię komputerową lub ultradźwięki, obrazowanie naczyń limfatycznych – limfoscyntygrafia, testowanie przewodnictwa elektrycznego – spektroskopię bioimpedancyjną. Badania powinny także pójść w kierunku długości utrzymywania się efektu wibroterapeutycznego.

Więcej w: