Zespół Ehlersa-Danlosa (EDS) to zbiorcze określenie rosnącej grupy dziedzicznych zaburzeń tkanki łącznej, objawiających się głównie uogólnioną hipermobilnością stawów, nadmierną rozciągliwością skóry oraz kruchością naczyń i narządów wewnętrznych. W walce z objawami EDS zaleca się włączenie do leczenia wibroterapii medycznej.

Szacuje się, że EDS występuje 1 na 5 000 przypadków, przy czym hipermobilny EDS (EDS-HT) jest najczęściej występującym. Wiele postaci EDS jest spowodowanych mutacjami genetycznymi kodującymi różne typy kolagenu włóknistego, prowadzące do osłabienia mięśni, więzadeł, ścięgien i narządów. EDS jest obecnie klasyfikowany w 14 różnych podtypach. Objawy są wynikiem mutacji genetycznych, których dziedziczenie, w zależności od typu, jest autosomalne dominujące lub recesywne. Występują również mutacje de novo, gdzie rodzice są zdrowi a wadliwy gen pojawia się tylko u dziecka. Rehabilitacja EDS trwa całe życie, więc tym bardziej ważnym jest, aby wybrać metodę, która jest kompatybilna z innymi formami leczenia i nie ma skutków ubocznych.

Korzyści z zabiegów wibroterapii, mające znaczenie dla pacjentów z EDS:

• redukcja bólu;
• poprawa wydolności naczyń krwionośnych;
• niwelowanie obrzęków;
• zmniejszenie sztywności mięśniowo-szkieletowej;
• wzmocnienie mięśni szkieletowych;
• złagodzenie dysfunkcji układu nerwowego;  
• przyspieszenie regeneracji;
• obniżenie poziomu niepokoju, łagodzenie objawów depresji;
• poprawa jakości i długości snu;
• przywrócenie jakości życia.

Wibroterapia jest łączona nie tylko z farmakoterapią (leczeniem lekami), ale i innymi rodzajami fizjoterapii i fizykoterapii. Biorąc pod uwagę brak komplikacji podczas stosowania oraz niezwykle rzadką nietolerancję wibracji (pokrzywka wibracyjna) – włączenie wibroterapii może zwiększyć efektywność dotychczasowego leczenia. Integracja uzupełniających się wzajemnie strategii terapeutycznych stwarza kompleksowe i multidyscyplinarne podejście do leczenia wielu chorób przewlekłych w tym EDS.

Kinezjofobia i wibroterapia

Kinezjofobię opisuje się jako nadmierny, irracjonalny i osłabiający strach przed ruchem i aktywnością fizyczną, wynikające z poczucia słabości, podatności na ból, uraz lub pogorszenie stanu chorego. Podejściem – oprócz typowej fizjoterapii –  wskazywanym przez specjalistów do poprawy kondycji pacjentów z EDS, jest stosowanie powtarzalnych wibracji czyli wibroterapii medycznej. Wibroterapia minimalizuje konsekwencje długotrwałej kinezjofobii i braku ruchu, poprawiając ogólną jakość życia i  kontrolę postawy. Lokalne wibracje mięśni są wysoce selektywnym bodźcem dla aferentnych włókien mięśniowych Ia (z wrzecion), powodując ich aktywację. W rzeczywistości stymulacja wibracyjna o określonych parametrach (tj. częstotliwości 20 – 55 Hz a nawet chwilowe 100 Hz i amplitudy 0,20–0,50 mm) może aktywować różne mechanoreceptory podczas jednej sesji. Aktywacja obwodowych elementów kurczliwych silnie wpływa na aktywność układu γ-motoneuron, a zatem aktywuje wrzeciono mięśniowe do dostarczania informacji czuciowych. Aktywacja wrzeciona tonicznego jest w stanie wywołać długotrwałą reorganizację pierwszorzędowej kory ruchowej, powodując hamowanie zwrotne (ang. reciprocal inhibition). Ten efekt wykorzystuje się często w rehabilitacji w celu przywrócenia poprawnych zakresów ruchów. Zastosowanie odpowiedniej wibroterapii medycznej może zwiększyć stabilność stawów i poprawić siłę mięśni w celu ułatwienia pracy całego układu ruchu.

Jak działa wibroterapia w EDS? 

Podobnie jak w przypadku przesyłania skupionej energii za pomocą akustycznych „głośników”, ultradźwięków, czy strumienia wody – małe mechaniczne silniki cylindryczne również wysyłają energię w formie wibroterapii. Ponieważ przenoszenie siły mechanicznej zanika w różnym tempie przez skórę, tłuszcz, mięśnie i kości – wibroterapia zmienia się w czasie propagacji w naszym ciele. Początkowa częstotliwość zmniejsza się nieznacznie do wolniejszych w miarę rozprzestrzeniania się fal energii mechanicznej. Transmisja ta daje możliwość lokalnej wibroterapii stymulować wiele receptorów. Dzięki temu uzyskuje się silniejsze hamowanie bólu, aktywację mięśni oraz poprawę krążenia. Jeżeli aparat wykorzystuje zmienne częstotliwości – tym bardziej uzyskujemy ten pożądany efekt działania kompleksowego podczas jednego zabiegu. Wibroterapia wywołuje zmiany mechaniczne korzystne w leczeniu chorób przewlekłych, urazów, czy kontuzji. Odpowiednie wibracje poprawiają zakres ruchu i przepływ krwi, co może wspomóc gojenie oraz przyspieszyć usuwanie cytokin, łagodząc odczuwany ból. Wibracje lokalne mają długą historię w neurorehabilitacji ze względu nie tylko na działanie przeciwbólowe, ale również rekrutację aferentów Ia i II oraz potencjalną reorganizację układu nerwowego. Poprzez różne mechanizmy fizjologiczne, wibroterapia stosowana przez 15 do 45 minut odgrywa kluczową rolę w łagodzeniu przewlekłych stanów bólowych. Większość badań wykazuje maksymalne korzyści przy 30-minutowych sesjach dla całego ciała lub do 45 minut leczenia lokalnego. Uśmierzanie bólu i poprawę krążenia można przyspieszyć, wykonując więcej sesji tygodniowo lub nawet dziennie (zgodnie z zaleceniami producenta), by później stosować aparaty profilaktycznie. Jeżeli zdecydujemy się na wyrób medyczny, wyroby te nie powodują skutków ubocznych oraz nie zarejestrowano do tej pory żadnego, znaczącego klinicznie zdarzenia niepożądanego (na podstawie baz URPL i FDA).

Wibroterapia i pacjenci z EDS

W  2020 roku na łamach czasopisma naukowego Pain Research and Management pojawiło się badanie pilotażowe z udziałem 15 pacjentów z hipermobilną odmianą EDS. Pacjenci stosowali wibroterapię w formie rytmicznej stymulacji sensorycznej RSS. Poinstruowano uczestników, aby położyli urządzenie na łóżku lub krześle, włączyli je i wybrali odpowiedni 30-minutowy program (41 Hz do 73 Hz z dominacją 41 Hz; 36 Hz do 61 Hz z dominacją 41 Hz; i 36 Hz do 65 Hz z dominacją 55 Hz). Wibracje generowane przez aparat, o niskiej częstotliwości wyczuwalne były od ramion do dolnej części pleców.

Poprawę kluczowych wskaźników po leczeniu zaobserwowano u 11 z 15 pacjentów (73%). Respondenci wykazali znaczącą poprawę w zakresie interwencji przeciwbólowej (51,5 ± 16 przed interwencją wobec 43,5 ± 16,4 punktacji skali oceny bólowej BPI po interwencji) i objawów depresji (34,0 ± 15,9 przed interwencją wobec 26,8 ± 12,1 punktacji kwestionariusza objawów depresji CESD po interwencji). 

Wywiady przeprowadzone z pacjentami po badaniu potwierdzają łagodzenie bólu, poprawę nastroju i objawów jelitowych. Ponadto analiza schorzeń wskazuje, że obecność depresji, lęku, zespołu jelita drażliwego i fibromialgii może wskazywać na większe prawdopodobieństwo odniesienia przez pacjentów korzyści z zastosowania wibroterapii.

Podsumowanie

U pacjentów z EDS często występuje kinezjofobia (przyp. red. lęk przed ćwiczeniami). Spowodowana  przewlekłym i rozległym bólem oraz niepewnością stawianych kroków, pogarsza kondycję mięśni, osłabia układ krążenia i ogranicza pracę stawów, wpędzając chorego w błędną spiralę utraty niezależności. Zwłaszcza wtedy warto sięgnąć po współczesne zdobycze technologii, które nie wymagają od pacjenta znacznego zaangażowania. Stąd wibroterapia może stanowić ważny element terapii EDS, który nie tylko sam powoduje znaczące klinicznie efekty, ale wzmacnia i optymalizuje działanie pozostałych form leczenia.

Główne źródła

Vuong V, Mosabbir A, Paneduro D, et al. Effects of Rhythmic Sensory Stimulation on Ehlers-Danlos Syndrome: A Pilot Study. Pain Res Manag. 2020;2020:3586767. Published 2020 Apr 27. doi:10.1155/2020/3586767

Camerota F, Celletti C. The impaired proprioception in Ehlers-Danlos Syndrome-Hypermobility Type/Joint hypermobility Syndrome: the rehabilitation role October 2015 DOI: 10.14616/sands-2015-1-0810

Baza danych redakcji wibroterapia.pro